Wynagrodzenie za zrzeczenie się prawa użytkowania nieruchomości

Podatnik przekazał synowi w darowiźnie nieruchomość - dom mieszkalny. Na rzecz podatnika ustanowiono nieodpłatne dożywotnie prawo użytkowania domu. W 2015 r. syn sprzedał nieruchomość obciążoną prawem użytkowania. Podatnik zrzekł się tego prawa na rzecz nowego właściciela (niebędącego przedsiębiorcą). Zrzeczenie miało charakter odpłatny. Czy otrzymane wynagrodzenie należy opodatkować?

Tak, wynagrodzenie za zrzeczenie się prawa do użytkowania nieruchomości należy opodatkować.

Źródło przychodu

Użytkowanie jest ograniczonym prawem rzeczowym uregulowanym przepisami Kodeksu cywilnego. Na treść prawa użytkowania składa się uprawnienie do używania rzeczy i do pobierania jej pożytków, co wskazuje, że ma ono charakter majątkowy.

Użytkowanie jest prawem niezbywalnym. Natomiast jeżeli użytkowanie zostało ustanowione na rzecz osoby fizycznej, prawo to wygasa najpóźniej ze śmiercią tej osoby. Możliwe jest również zrzeczenie się tego prawa przez osobę uprawnioną, poprzez złożenie oświadczenia właścicielowi rzeczy obciążonej. Konsekwencją skutecznego zrzeczenia się prawa użytkowania jest jego wygaśnięcie.

Nie budzi wątpliwości, że jeżeli uprawniony za zrzeczenie się prawa użytkowania uzyska wynagrodzenie, to powstanie u niego przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 updof. Otrzymana kwota stanowi bowiem wymierne przysporzenie w majątku tej osoby.

Pewne trudności mogą natomiast wystąpić w związku z koniecznością zaliczenia uzyskanego przychodu do jednego ze źródeł przychodów określonych w art. 10 ust. 1 updof. Przychody z tytułu rozporządzania prawem użytkowania nie zostały bowiem przypisane wprost na mocy przepisu ustawy do któregokolwiek z tych źródeł. Mając to na względzie, należy kierować się zasadą, że taki przychód powinien być zaliczony do źródła obejmującego przychody najbardziej zbliżone.

Z przedstawionego w pytaniu stanu faktycznego wynika, że zdarzeniem skutkującym powstaniem przychodu u podatnika było zrzeczenie się prawa użytkowania. W naszej ocenie, bezpośrednim źródłem tego przychodu jest prawo majątkowe, którym podatnik rozporządził w opisany sposób. W rezultacie omawiany przychód należy uznać, za przychód z praw majątkowych, o których mowa w art. 18 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 7 updof.

Sposób opodatkowania

Na gruncie ustawy o PIT obowiązuje zasada powszechności opodatkowania. Sprowadza się ona do tego, że opodatkowaniu podlegają wszelkie osiągnięte przez podatnika dochody, z wyjątkiem m.in. wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c updof. Wymienione przepisy określają katalog dochodów (przychodów) wolnych od podatku. Uwzględniając fakt, że żadne ze zwolnień nie dotyczy wynagrodzenia za zrzeczenie się prawa użytkowania nieruchomości, otrzymanie tego wynagrodzenia wiąże się z koniecznością zapłaty podatku dochodowego. Sposób wydatkowania tego wynagrodzenia nie wpłynie na wysokość zobowiązania podatkowego ciążącego na podatniku z tytułu uzyskanego dochodu.

Zasadniczo, rolę płatnika podatku od należności z tytułu praw majątkowych pełni podmiot dokonujący wypłaty. Do jego obowiązków należy:

obliczenie i pobranie zaliczki na podatek obliczonej od dochodu z praw majątkowych na zasadach określonych w art. 41 updof,
uiszczenie zaliczki do urzędu skarbowego w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym została pobrana,
przekazanie do urzędu skarbowego deklaracji PIT-4R i informacji PIT-11; informację tę powinien przekazać także podatnikowi.

Należy jednak podkreślić, że choć przepisy ustawy o PIT nakładają obowiązki płatnika również na osoby fizyczne, to jednak dotyczy to tylko sytuacji, gdy osoby te prowadzą działalność gospodarczą. W opisanym przypadku taka okoliczność nie zachodzi. W rezultacie, podatnik będzie musiał samodzielnie rozliczyć podatek od wynagrodzenia za zrzeczenie się prawa użytkowania nieruchomości. Rozliczenia tego dokona, w zeznaniu, po zakończeniu roku podatkowego, w którym uzyskał ten dochód.