Przed 2008 r. nie można było zasiedzieć służebności przesyłu

Na mojej działce znajdują się urządzenia przesyłowe. Postanowiłem uregulować tę sprawę i wystąpiłem do sądu z wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu. W odpowiedzi firma, która wybudowała urządzenia przesyłowe, napisała, że z powodu upływu czasu doszło do zasiedzenia "służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu" i wynagrodzenie mi się nie należy. Czy ma rację?

Możliwe, że nie. Przeciwnie bowiem do dotychczasowej linii orzeczniczej, która dopuszczała taką możliwość, w najnowszym postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2023 r., sygn. akt III CZP 108/22, stwierdzono, że przed wprowadzeniem do Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.) służebności przesyłu, tj. przed 3 sierpnia 2008 r., nie mogło biec zasiedzenie prawa odpowiadającego treściowo służebności przesyłu. W ocenie Sądu Najwyższego, dominujące dotąd stanowisko, zgodnie z którym przed 3 sierpnia 2008 r. mógł biec termin zasiedzenia tzw. służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, a po tej dacie dotychczasowy okres zasiedzenia podlegał doliczeniu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia służebności przesyłu, jest sprzeczne z podstawowymi zasadami prawa rzeczowego oraz wywołuje poważne wątpliwości co do zgodności z Konstytucją. Na aprobatę zasługuje natomiast pogląd przeciwny, wyrażany w nowszym orzecznictwie, zgodnie z którym przed nowelizacją Kodeksu cywilnego wprowadzającą służebność przesyłu nie mógł biec termin zasiedzenia prawa odpowiadającego treściowo tej służebności, a rolą sądów nie jest zastępowanie ustawodawcy (por. postanowienie SN z dnia 14 października 2021 r., sygn. akt V CSKP 69/21).

Zdaniem Sądu Najwyższego uznanie, że przed 3 sierpnia 2008 r. istniała w systemie prawnym służebność "o treści odpowiadającej służebności przesyłu", narusza zasadę zamkniętego katalogu praw rzeczonych, ponieważ służebność taka nie może być utożsamiana ze służebnością gruntową z uwagi na brak istnienia nieruchomości władnącej i powiązania jej z nieruchomością obciążoną.

Sąd Najwyższy uznał także, że przyjęcie istnienia w stanie prawnym przed 3 sierpnia 2008 r. służebności "o treści odpowiadającej służebności przesyłu", a ponadto praktyka doliczania czasu posiadania takiej służebności do czasu koniecznego do zasiedzenia służebności przesyłu, narusza zakaz działania prawa wstecz wyrażony m.in. w art. 3 K.c., co może mieć rażąco niekorzystne skutki dla właścicieli nieruchomości. W licznych przypadkach bowiem urządzenia przesyłowe wybudowano na wiele lat przed przyjęciem zakwestionowanej wykładni i należałoby uznać, że upłynął już termin zasiedzenia, bez dania właścicielom możliwości podjęcia obrony ich prawa własności.

Termin zasiedzenia służebności wynosi 20 lat, jeżeli posiadacz samoistny wszedł w posiadanie w dobrej wierze, bądź 30 lat, gdy uzyskał posiadanie w złej wierze.