Przejęcie rzeczy dłużnika przez wierzyciela

Jeśli majątek dłużnika trafił na licytację komorniczą, wierzyciel ma prawo kupić go na licytacji, ewentualnie poczekać, aż okaże się ona bezskuteczna i wówczas złożyć oświadczenie o przejęciu na własność rzeczy dłużnika. To korzystne rozwiązanie, bo na cenę nabycia można zaliczyć swoją należność wobec dłużnika.

Kto i za ile może kupić na licytacji?

Nie ma przeszkód, aby w licytacji brał udział wierzyciel. Przepisy przewidują, że w licytacji nie mogą brać udziału dłużnik, komornik, ich małżonkowie, dzieci, rodzice i rodzeństwo oraz osoby obecne na licytacji w charakterze urzędowym, licytant, który nie wykonał warunków poprzedniej licytacji, a w przypadku licytacji nieruchomości - dodatkowo osoby, które mogą nabyć nieruchomość tylko za zezwoleniem organu państwowego, a zezwolenia tego nie przedstawiły.

Wystarczy, że na licytacji stawi się jedna osoba (licytant), aby ta mogła się odbyć. Jeśli nie stawi się nikt lub nikt z obecnych nie będzie licytował - licytację uważa się za bezskuteczną. W takim przypadku na wniosek wierzyciela może być wyznaczona kolejna licytacja. Cena wywoławcza na niej jest niższa niż na pierwszej licytacji. W przypadku licytacji rzeczy ruchomych cena wywoławcza wynosi: 3/4 wartości szacunkowej na pierwszej i połowę wartości szacunkowej na drugiej licytacji. Przy nieruchomościach jest to 3/4 wartości na pierwszej i 2/3 na drugiej licytacji.

Plan podziału

Osoba, która kupuje na licytacji rzecz, musi za nią zapłacić. Następnie komornik sporządza plan podziału kwot uzyskanych z egzekucji. Zasady sporządzania takiego planu są określone w art. 1025 K.p.c. W pierwszej kolejności spłacane są koszty egzekucyjne, potem - należności uprzywilejowane (np. alimenty, należności za pracę), dopiero potem - należności wierzycieli, na wniosek których toczyła się egzekucja. Jeśli takich wierzycieli jest kilku, a uzyskana z egzekucji kwota nie wystarcza na spłatę wszystkich zobowiązań, to komornik rozdzieli pieniądze proporcjonalnie do wysokości tych wierzytelności.

Załóżmy, że rzecz została sprzedana na licytacji za 115.000 zł. Egzekucja toczyła się na wniosek dwóch wierzycieli. Wierzyciel A miał wierzytelność na 400.000 zł, a wierzyciel B na 100.000 zł. Z planu podziału 115.000 zł będzie wynikało, że kwotę tę komornik rozdzieli w następujący sposób. Kwota 15.000 zł trafi do komornika jako należna mu opłata egzekucyjna (w wysokości 15% wyegzekwowanego, czyli przekazanego wierzycielom, świadczenia). Pozostałe 100.000 zł zostanie rozdzielone między wierzyciela A i wierzyciela B, proporcjonalnie do przysługujących im wierzytelności. Dlatego wierzyciel A dostanie 80.000 zł, a wierzyciel B - 20.000 zł.

Po bezskutecznej licytacji wierzyciel może przejąć rzecz dłużnika na własność.

Przejęcie rzeczy przez wierzyciela

Jeśli licytacja zakończy się bezskutecznie, nie można żądać wyznaczenia kolejnej. Wierzyciel ma inną możliwość - przejęcie rzeczy dłużnika na własność, po cenie nie niższej od ceny wywoławczej. W przypadku egzekucji z rzeczy ruchomych takie rozwiązanie można zastosować już po bezskutecznej pierwszej licytacji. Jeżeli egzekucję prowadzi kilku wierzycieli, pierwszeństwo przejęcia ruchomości na własność przysługuje temu z nich, który ofiarował najwyższą cenę, przy równej zaś cenie - temu, na którego żądanie wcześniej dokonano zajęcia. Oświadczenie o przejęciu będzie uwzględnione tylko wtedy, gdy wierzyciel jednocześnie z wnioskiem zapłaci całą cenę.

Przy egzekucji z nieruchomości zasada jest nieco inna. Po bezskutecznej pierwszej licytacji prawo do przejęcia dotyczy tylko przejmowania nieruchomości rolnych przez współwłaściciela i spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu przez wierzyciela hipotecznego. Po bezskutecznej drugiej licytacji nieruchomość może przejąć wierzyciel, na którego wniosek toczyła się egzekucja, wierzyciel hipoteczny lub współwłaściciel. Wniosek o przejęcie nieruchomości wierzyciel powinien złożyć sądowi w ciągu tygodnia po licytacji, składając jednocześnie rękojmię (wadium), chyba że ustawa go od niej zwalnia. Jeżeli kilku wierzycieli składa wniosek o przejęcie nieruchomości, pierwszeństwo przysługuje temu, kto zaofiarował cenę wyższą, a przy równych cenach - temu, czyja należność jest większa.

Zaliczenie wierzytelności na cenę

Rzecz może wylicytować (lub przejąć na własność po bezskutecznej egzekucji) wierzyciel, na którego wniosek była prowadzona egzekucja. W ten sposób można niejako "zamienić" wierzytelność wobec kontrahenta na składnik jego majątku. W przypadku egzekucji z nieruchomości, wierzyciel, który zdecydował się na takie rozwiązanie, może na cenę, za którą rzecz kupuje lub przejmuje, zaliczyć przysługującą mu wobec dłużnika wierzytelność, ale z limitem. Może on zaliczyć wierzytelność w tej części, w jakiej zostałaby ona uregulowana zgodnie ze sporządzonym przez komornika planem podziału kwoty uzyskanej z egzekucji. Załóżmy, że rzecz za cenę 115.000 zł przejął wierzyciel A. Ze sporządzonego przez komornika planu podziału wynika, że 115.000 zł powinno być rozdzielone w ten sposób, iż do komornika trafia 15.000 zł, do wierzyciela A - 80.000 zł, a do wierzyciela B - 20.000 zł. W takiej sytuacji na poczet kwoty, za którą wierzyciel A przejmuje rzecz (czyli na poczet 115.000 zł), może on zaliczyć należne mu z planu podziału 80.000 zł (bo tyle dostałby, gdyby komornik rozdzielał pieniądze uzyskane ze sprzedaży tej rzeczy; o tyle zmniejszy się dług dłużnika wobec tego wierzyciela). Brakujące 35.000 zł (115.000 zł - 80.000 zł = 35.000 zł) wierzyciel A musi dopłacić komornikowi.

Przy egzekucji z rzeczy ruchomych takie zaliczenie też jest możliwe, ale tylko wtedy, gdy nabywca jest jedynym wierzycielem albo jeżeli cena nabycia wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli i kosztów egzekucji.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 17.11.1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.)