Zaliczenie wpłaty przy kilku długach

Kontrahent od dłuższego czasu zalegał z zapłatą za kilka faktur. Po kilku wezwaniach do zapłaty otrzymaliśmy należność. W tytule przelewu dłużnik nie napisał, za którą fakturę płaci, ale wpłacona kwota odpowiada dokładnie należności z jednej z faktur, bez uwzględnienia odsetek. Czy w takiej sytuacji możemy tę wpłatę zaliczyć na poczet należności z innej faktury?

NIE. Jeśli dłużnik wpłacił wierzycielowi kwotę wynoszącą dokładnie tyle, ile jego dług objęty konkretną fakturą, to należy uznać, że wolą dłużnika było, aby wpłata została zaliczona na poczet należności z tej konkretnej faktury. Takim wyborem dłużnika wierzyciel jest związany, chyba że co innego wynika z zawartej umowy.

Zasady zaliczania wpłat są określone w art. 451 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 121). Wynika z niego, że jeżeli dłużnik, który ma kilka długów, wskazał przy dokonywaniu wpłaty, na poczet którego z nich ma być ona zaliczona, to wierzyciel jest tym wyborem związany. Może co najwyżej zaliczyć wpłatę w pierwszej kolejności na związane z tym konkretnym długiem zaległe należności uboczne (np. odsetki za opóźnienie w zapłacie) i nie musi na to uzyskiwać zgody dłużnika. Gdyby dłużnik nie wskazał, na który z kilku długów wpłata ma zostać zaliczona, inicjatywa przechodzi na wierzyciela. Wybór wierzyciela co do zaliczenia wpłaty będzie wiążący dla dłużnika, jeśli przyjmie on pokwitowanie, w którym wierzyciel zaliczył otrzymane świadczenie na poczet jednego z tych długów. Jeśli ani dłużnik, ani wierzyciel nie skorzystali ze wskazanych uprawnień, to obowiązuje zasada, że wpłatę zalicza się przede wszystkim na poczet długu wymagalnego, a jeżeli jest kilka długów wymagalnych - na poczet najdawniej wymagalnego.

W praktyce pojawił się problem, w jaki sposób dłużnik może wskazać, na poczet którego długu wpłata ma zostać zaliczona. Nie ma wątpliwości, że może to nastąpić np. poprzez wpisanie w tytule przelewu numeru faktury. Sąd Najwyższy w wyroku z 16 lutego 2012 r. (sygn. akt IV CSK 233/11) stwierdził, że wola dłużnika zaliczenia spełnionego przez niego świadczenia na poczet określonych długów może być wyrażona w dowolny sposób, a jej interpretacja podlega zasadom określonym w art. 65 § 1 Kodeksu cywilnego. W szczególności o zamiarze dłużnika może świadczyć także wysokość spełnionego świadczenia. W przypadku spełnienia świadczenia odpowiadającego wysokością jednemu z dwóch świadczeń głównych można domniemywać - wobec braku innych okoliczności - że zamiarem dłużnika było spłacenie tego długu, który wysokością odpowiada spełnionemu świadczeniu - uznał Sąd Najwyższy. Również w przypadku, gdy wysokość wpłaty odpowiada wysokością sumie świadczeń głównych wynikających z różnych tytułów można zdaniem Sądu Najwyższego domniemywać wolę dłużnika spełnienia tych świadczeń, a nie tylko jednego z nich wraz z należnościami ubocznymi. Oczywiście w takiej sytuacji nie jest wykluczone dowodzenie przez dłużnika, że inne okoliczności, poprzedzające albo towarzyszące spełnieniu świadczenia, mogły wskazywać na jego inny zamiar co do sposobu zarachowania przez wierzyciela spełnionego świadczenia.