Zwolnienie z długu

Zobowiązanie może wygasnąć nie tylko na skutek jego wykonania, lecz także bez spełnienia świadczenia, jeżeli np. dłużnik zostaje zwolniony z długu. Wymaga to jednak zgody dłużnika. Do zwolnienia z długu może bowiem dojść tylko w drodze umowy zawartej między wierzycielem a dłużnikiem. Okazuje się, że samo oświadczenie wierzyciela o zwolnieniu dłużnika z długu, często występujące w praktyce, nie wystarczy do umorzenia należności.

Zwolnienie to umowa

Zwolnienie z długu nie jest jednostronną czynnością prawną, lecz ma charakter umowy – wymagane jest bowiem również przyjęcie zwolnienia przez dłużnika. W związku z tym w zasadzie do zwolnienia z długu nie wystarczy tylko i wyłącznie oświadczenie wierzyciela. Dłużnik może jednak przyjąć zwolnienie z długu w sposób dorozumiany. Dla rozwiania wszelkich wątpliwości warto jednak spisać oświadczenia stron w umowie.

Powyższe wynika z treści art. 508 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Najczęściej zwolnienie z długu bywa nieodpłatne, choć dopuszczalne jest także zastrzeżenie określonego świadczenia w zamian za tego typu korzyść. Zwolnienie z długu może dotyczyć całości lub części wierzytelności.

Umowna forma zwolnienia z długu chroni przede wszystkim interes wierzyciela, gdyż wyklucza przypisywanie mu dokonania tej czynności przez oświadczenie kierowane do osób trzecich i zmniejsza prawdopodobieństwo dokonania zwolnienia z długu bez dostatecznej świadomości skutków. Jednakże umowna forma zwolnienia z długu ma również na celu ochronę interesu dłużnika. W pewnych sytuacjach bowiem dłużnik może sobie nie życzyć, by wierzyciel zwalniał go z długu. Tego rodzaju przysporzenie może powodować obowiązek podatkowy, którego być może dłużnik chciałby uniknąć.

"Oświadczenie wierzyciela o zwolnieniu z długu musi być akceptowane przez dłużnika, By natomiast zostało zaakceptowane, wpierw musi dotrzeć do jego wiadomości".

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 19 grudnia 2001 r., sygn. akt SA/Bk 113/01

Umorzenie

Na skutek zwolnienia z długu zobowiązanie wygasa. Powoduje to również wygaśnięcie akcesoryjnych zabezpieczeń wierzytelności, jak zastaw, hipoteka czy poręczenie.

Zwolnienie z długu może dotyczyć całości lub części wierzytelności, może też obejmować świadczenia uboczne, jak kary umowne, odsetki. Natomiast istnieją pewne wątpliwości co do tego, czy można zwolnić z długu przyszłego, czy tylko już istniejącego. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 listopada 2003 r., sygn. akt IV CK 202/2002, opowiedział się za tym drugim stanowiskiem.

Istnienia długu/wierzytelności nie należy jednak mylić z wymagalnością roszczenia. Umowa o zwolnienie z długu może bowiem dotyczyć także długu jeszcze niewymagalnego w chwili jej zawierania. Nie ma zatem przeszkód, aby zwolnić z długu odbiorcę towaru, mimo iż termin zapłaty jest jeszcze odległy.

Jak złożyć oświadczenie?

Wierzyciel swoje oświadczenie o zwolnieniu z długu powinien złożyć wobec dłużnika, nie zaś jakiejkolwiek innej osoby. Do czasu przyjęcia tego oświadczenia przez dłużnika, oświadczenie wierzyciela jest tylko ofertą w rozumieniu art. 66 Kodeksu cywilnego. Nie ma takiej potrzeby, aby strony umowy o zwolnienie z długu swoje świadczenia złożyły równocześnie. Dłużnik może złożyć swoje oświadczenie także później.

Co istotne, oświadczenia woli wierzyciela i dłużnika składające się w sumie na umowę o zwolnienie z długu nie muszą nierzadko przybierać formy pisemnej (chyba że taką strony między sobą ustaliły) ani też zawierać jakiejś określonej treści. Wystarczy, by z oświadczeń tych wynikała świadomość przysługiwania wierzytelności i wola rezygnacji z niej. Oświadczenie każdej ze stron może być złożone również w sposób dorozumiany. Do zwolnienia z długu – w sposób dorozumiany – może dojść także w ten sposób, że wierzyciel wyda dłużnikowi pokwitowanie spełnienia świadczenia, zaś dłużnik takie pokwitowanie przyjmie. Może to być też zwrot lub zniszczenie dokumentu stwierdzającego zobowiązanie, np. umowy, jeżeli z okoliczności wynika, że towarzyszył temu zgodny zamiar stron odnośnie zwolnienia z długu.

Należy jednak pamiętać, że jeżeli umowa będąca źródłem zobowiązania została wcześniej zawarta w formie pisemnej, to zwolnienie z długu powinno być stwierdzone pismem (art. 77 K.c.).

Uznaje się również, że jeżeli zwolnienie z długu ma być odroczone w czasie, a jest nieodpłatne, to powinno przybierać formę aktu notarialnego jak w przypadku darowizny.

Zwolnienie dłużników solidarnych

Jeżeli zwolnienie z długu dotyczy tylko jednego z dłużników solidarnych (np. jednego ze wspólników spółki cywilnej), wówczas nie ma skutku względem pozostałych współdłużników. W takim wypadku pozostali dłużnicy solidarni (niezwolnieni z długu) w dalszym ciągu muszą się liczyć np. z obowiązkiem zapłaty za wykonaną usługę.

Poprawa sytuacji dłużnika solidarnego zwolnionego z długu jest jednak krótkotrwała. Jeśli w powyższym przykładzie jeden ze wspólników spółki cywilnej spłaci wierzyciela, to będzie mógł żądać (tytułem roszczenia regresowego) od swojego wspólnika zwolnionego z długu np. połowy sumy, na jaką opiewała spłacona wierzytelność.

Przykładowy wzór umowy zwolnienia z długu

Umowa zwolnienia z długu

Zawarta w dniu 26 marca 2014 r. w Warszawie pomiędzy:

Wojciechem Nowakiem, prowadzącym działalność gospodarczą: JAŚMIN Wojciech Nowak w Warszawie, przy ul. Wiśniowej 100, PESEL 67081100000, REGON 000098765, zwanym dalej Wykonawcą,

Bartoszem Kowalem, prowadzącym działalność gospodarczą: Przedsiębiorstwo Wielobranżowe BARTEX Bartosz Kowal w Lublinie, przy ul. Radomskiej 15d, PESEL 51010500000, REGON 000012345, zwanym dalej Zamawiającym.

§ 1

Strony oświadczają, iż z tytułu umowy o dzieło z dnia 15 stycznia 2014 r. Wykonawca posiada względem Zamawiającego wymagalne i nieprzedawnione roszczenie o zapłatę kwoty 10.000 zł (dziesięć tysięcy złotych) należne Wykonawcy tytułem części pozostającego do zapłaty wynagrodzenia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 4 marca 2014 r. do dnia zapłaty.

§ 2

Wykonawca zwalnia Zamawiającego z długu, o którym mowa w § 1, zarówno co do należności głównej, jak i w zakresie roszczenia odsetkowego, natomiast Zamawiający to zwolnienie przyjmuje i w zamian zwalnia Wykonawcę z długu z tytułu gwarancji jakości udzielonej na przedmiot wspomnianej w § 1 umowy o dzieło, a także zrzeka się wszelkich roszczeń i uprawnień z tytułu rękojmi za wady dzieła, na co Wykonawca wyraża zgodę.

§ 3

Wszelkie zmiany niniejszej umowy wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności.
W sprawach nieuregulowanych w niniejszej umowie mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego.
Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron.

Wykonawca:
Wojciech Nowak

Zamawiający:
Bartosz Kowal

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121)