Złożenie skargi pauliańskiej a wezwanie do zapłaty

Jeden z dłużników naszej spółki, wobec którego prowadzimy egzekucję komorniczą, wyzbył się majątku dokonując darowizny kilku nieruchomości na rzecz członków najbliższej rodziny. Wiemy, że musimy wystąpić ze skargą pauliańską, aby móc prowadzić egzekucję z tych nieruchomości, gdyż dłużnik nie ma już majątku. Czy wcześniej powinniśmy wysłać do osób obdarowanych przez dłużnika wezwania do zapłaty?

Zachowanie dłużnika polegające na wyzbyciu się majątku w celu udaremnienia prowadzonej przeciwko niemu egzekucji jest dość powszechne. Wielu dłużników nie ma jednak świadomości, że wyzbycie się majątku, zwłaszcza w formie darowizny bądź na rzecz osób najbliższych, może być skutecznie zaskarżone przez wierzyciela skargą pauliańską.

Skarga pauliańska umożliwia ochronę interesów wierzyciela przed niewypłacalnością dłużnika.

Podstawą prawną skargi pauliańskiej jest art. 527 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.). Zgodnie z jego treścią, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Zatem w przypadku uwzględnienia przez sąd pozwu złożonego na podstawie art. 527 § 1 K.c. czynność prawna (np. darowizna) jest bezskuteczna wobec wierzyciela, który prowadzić może egzekucję ze składników majątkowych objętych skargą pauliańską tak, jakby w dalszym ciągu były one własnością dłużnika.

Chociaż w związku z nowelizacją przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.), jednym z obowiązkowych składników pozwu jest zawarcie informacji, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku, gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia, co wynika z art. 187 § 1 pkt 3 K.p.c., to jego praktyczne stosowanie budzi pewne wątpliwości. O ile bowiem w typowej sprawie o zapłatę nie ma wątpliwości, że wierzyciel przed skierowaniem sprawy do sądu powinien wezwać dłużnika do zapłaty, wskazując także na możliwość podjęcia próby polubownego zakończenia sporu, to obowiązek taki nie zachodzi w przypadku skargi pauliańskiej. Zgodnie bowiem z treścią art. 533 K.c. osoba trzecia (np. bliski krewny dłużnika), na rzecz której dłużnik dokonał darowizny, może uniknąć wystąpienia przeciwko niej ze skargą pauliańską, jeżeli zaspokoi wierzyciela albo wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie dłużnika. Najczęściej jednak, tak ja ma to miejsce w przypadku spółki, osoba obdarowana nie jest dłużnikiem wierzyciela, zatem wysłanie wezwania do zapłaty należności jest wątpliwe. Dodatkowo skutkuje możliwością dalszego wyzbycia się majątku wobec świadomości podjęcia działań prawnych przez wierzyciela. Co więcej, skutek wywołany uwzględnieniem skargi pauliańskiej, tj. uznanie np. darowizny za bezskuteczną wobec wierzyciela, jest niemożliwy do osiągnięcia w drodze innych czynności prawnych. Dlatego z treści orzecznictwa wynika, iż w przypadku wystąpienia ze skargą pauliańską wierzyciel nie ma obowiązku skierowania do dłużnika wezwania do zapłaty. Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w postanowieniu z dnia 8.01.2016 r., sygn. akt I ACz 929/15, wskazał, że z uwagi na charakter wniesionego powództwa (skarga pauliańska) nie wymaga się wcześniejszego wezwania osoby trzeciej do zapłaty.

Spółka przed skierowaniem do sądu skargi pauliańskiej nie musi zatem wysyłać wezwania do zapłaty. Jednak wypełniając obowiązek formalny wynikający z art. 187 § 1 pkt 3 K.p.c. warto wskazać w pozwie, iż z uwagi na specyfikę skargi pauliańskiej i możliwość dalszego wyzbywania się majątku nie podjęto prób ugodowego zakończenia sporu.