Zwolnienie SD-Z2 przy nabyciu praw w drodze zachowku

Zamierzam domagać się wypłaty zachowku od spadkobierców, którzy odziedziczyli spadek po moim ojcu. Nie zostałem powołany do spadku, ale też mnie nie wydziedziczono. Kiedy powinienem poinformować urząd skarbowy o zachowku tak, aby nie płacić podatku od spadków?

Czytelnik jest osobą, która należy do tzw. zerowej grupy podatkowej, zatem może skorzystać z całkowitego zwolnienia podatkowego, niezależnie od tego, jaka będzie wysokość zachowku. Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy (praw) m.in. tytułem zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu. Wynika to z art. 1 ust.1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2023 r. poz. 1774).

Uprawniony do zachowku, aby skorzystać z tego zwolnienia, musi dopełnić określonych formalności. Musi zgłosić nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (gdy dochodzi do nabycia w drodze dziedziczenia - w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, a jeżeli dokumentem potwierdzającym nabycie jest akt poświadczenia dziedziczenia lub europejskie poświadczenie spadkowe, termin 6 miesięcy liczy się od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego).

W przypadku zachowku obowiązek podatkowy nie powstaje z chwilą nabycia spadku, ale dopiero w momencie zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku. Jeżeli nabycie zachowku następuje w częściach, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą nabycia poszczególnych części. Zatem powyższe oznacza, że dopóki Czytelnik nie otrzyma zachowku bądź jego części, przedmiotowy termin nie rozpocznie swojego biegu.

Zgłoszenia należy dokonać na formularzu SD-Z2 (wzór dostępny w Programie DRUKI Gofin). W dokumencie podaje się m.in. tytuł nabycia oraz rynkową wartość otrzymanego przysporzenia. Istotne jest także wskazanie stosunku osobistego nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte określone prawa. Warto pamiętać, że w przypadku zachowku chodzi o relację uprawnionego do zachowku względem spadkodawcy, a nie spadkobiercy. Powyższy obowiązek zgłoszenia nie obejmuje sytuacji, gdy nabycie następuje m.in. na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego, a także gdy wartość majątku ostatnio nabytego doliczona do wartości majątku nabytego dotychczas od tej samej osoby lub po tej samej osobie w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok, nie przekracza tzw. kwoty wolnej, o której mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy.