Podstawowe zasady dotyczące przedawnienia

Przedawnienie jest instytucją prawa cywilnego, która poprawia pewność stron co do ich sytuacji prawnej. Upływ terminu przedawnienia powoduje, że strona może bronić się przed obowiązkiem zapłaty należności zarzutem przedawnienia, a poza szczególnymi wyjątkami podniesienie zasadnego zarzutu przedawnienia skutkuje oddaleniem powództwa.

Przedawnienie roszczeń prywatnoprawnych jest szczegółowo uregulowane w przepisach Kodeksu cywilnego. Do prawidłowego stosowania przepisów o przedawnieniu nie wystarczy jednak ustalenie, po jakim okresie dochodzi do przedawnienia roszczenia. Problemem są bowiem zagadnienia związane m.in. z początkiem biegu okresu przedawnienia czy przerwania biegu przedawnienia.

Terminy przedawnienia

Generalnie przepisy Kodeksu cywilnego regulują dwa podstawowe terminy przedawnienia. Z art. 118 K.c. (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.) wynika bowiem, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi 6 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - 3 lata. Z punktu widzenia osób pracujących w księgowości, przedsiębiorców, a także podmiotów wyspecjalizowanych w dziedzinie dochodzenia należności jest to jeden z najważniejszych przepisów kodeksowych. Osoby odpowiedzialne za należności przedsiębiorstwa powinny bowiem podejmować wszelkie czynności, które zmierzają do zapobieżenia przedawnienia roszczenia, zwłaszcza że w tym zakresie wierzyciel ma szeroki wachlarz możliwości. Warto w tym miejscu wspomnieć, iż z dniem 9 lipca 2018 r. doszło do znacznych zmian w zakresie przedawnienia. W tym w szczególności skrócenia z 10 do 6 lat podstawowego terminu przedawnienia. Dlatego, ustalając czy doszło do przedawnienia roszczenia, należy określić w pierwszej kolejności, jakie przepisy znajdą zastosowanie w konkretnej sytuacji. Przy czym, jak wynika z art. 5 ust. 1 ustawy nowelizującej Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1104), do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie nowelizacji, tj. 9 lipca 2018 r., i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy przepisy ustawy zmienianej.

Ponadto z uwagi na profesjonalny charakter prowadzonej działalności gospodarczej należy pamiętać o jeszcze krótszym, bo 2-letnim terminie przedawnienia roszczeń z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych. Zatem zwłaszcza przedsiębiorcy dochodzący swych roszczeń ze sprzedaży powinni pamiętać, iż mają generalnie 2 lata na dochodzenie należności.

Przerwanie biegu

Upływ terminu przedawnienia jest zjawiskiem bardzo negatywnym dla wierzyciela, dlatego powinien on podjąć czynności zmierzające do odzyskania należności przed jego upływem. W pierwszej kolejności wskazać należy, iż chociaż wysłanie do dłużnika wezwania do zapłaty nie przerywa biegu przedawnienia, to skutek taki wywołuje przede wszystkim każda czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń. Bieg przedawnienia przerywa więc np. złożenie pozwu do sądu czy skierowanie sprawy do komornika. Dodatkowo bieg przedawnienia przerywa wszczęcie mediacji, a także uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje. Zatem pismo dłużnika, w którym uznaje on swój dług lub np. wnosi o rozłożenie go na raty, również przerywa bieg przedawnienia. Co bardzo ważne, na skutek przerwania biegu przedawnienia termin ten (np. termin 3-letni) biegnie na nowo, co wynika z art. 124 § 1 K.c. W praktyce, jeżeli zbliża się termin przedawnienia roszczenia, a wierzyciel nie kieruje pozwu o zapłatę do sądu, powinien on podjąć czynności zmierzające do przerwania biegu przedawnienia, np. w postaci podpisania z dłużnikiem ugody czy skierowania do sądu zawezwania do próby ugodowej.

Wyrok lub nakaz

Warto podkreślić, iż przedawnieniu mogą ulec również roszczenia stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądowym, jak również prawomocnym nakazem zapłaty lub innym tytułem wykonawczym. Ich termin przedawnienia wynosi 6 lat, a roszczenia okresowe wynikające z tego tytułu, jak np. odsetki orzeczone w wyroku przedawniają się po 3 latach. W przypadku tego rodzaju roszczeń, aby zapobiec przedawnieniu roszczenia głównego, jak i odsetek, wierzyciel może ponawiać egzekucję komorniczą nie rzadziej niż raz na 3 lata.