Długi termin zapłaty może być pułapką dla kupującego

Wynegocjowanie dla siebie długiego terminu płatności traktowane jest jako istotne ustępstwo ze strony kontrahenta. Możliwość zapłaty 60 czy 90 dni po otrzymaniu towaru czy odbiorze wykonanych prac jest bardzo korzystna. Niewiele osób zdaje sobie jednak sprawę z tego, że płacenie kontrahentom w tak wydłużonych terminach naraża na konieczność zapłacenia odsetek ustawowych przewidzianych w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Kontrahent może się o nie w przyszłości upomnieć.

Odsetki mimo zapłaty w terminie

Celem ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych jest zapobieganie stosowaniu zbyt długich terminów zapłaty. Cel ten jest realizowany poprzez umożliwienie naliczania odsetek ustawowych w przypadku terminów zapłaty dłuższych niż 30-dniowe. Nie są to odsetki za opóźnienie w zapłacie. Należą się bowiem, mimo że zapłata nastąpiła w terminie. Ważne jest to, że był to termin dłuższy niż 30 dni.

W ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych są dwa przepisy pozwalające naliczać te odsetki. Pierwszy z nich (art. 5) dotyczy sytuacji, gdy strony transakcji handlowej przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni. Wówczas wierzyciel może żądać od zobowiązanego do zapłaty odsetek ustawowych po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi. Odsetki te może naliczać do dnia faktycznej zapłaty (ale nie dłużej niż do dnia wymagalności, czyli dnia, w którym zapłata powinna była najpóźniej nastąpić).

Drugi przepis pozwalający naliczać omawiane odsetki (art. 6 ustawy) dotyczy sytuacji, gdy termin zapłaty nie został określony w umowie. Zasada jest podobna. W takim przypadku wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe, po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Dzień wymagalności (czyli termin zapłaty) może zostać w takiej sytuacji wyznaczony w pisemnym wezwaniu dłużnika do zapłaty, w szczególności w doręczonej dłużnikowi fakturze lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi. Termin zapłaty może również zostać wyznaczony w wezwaniu dłużnika do zapłaty dokonanym w postaci elektronicznej, o ile strony przewidziały w umowie taki sposób składania oświadczeń woli.

Zażądanie odsetek

W praktyce dopóki strony współpracują ze sobą, to dostawca czy usługodawca nie domaga się zapłaty należnych mu z ustawy o terminach zapłaty odsetek, bo mógłby utracić klienta. Dlatego najczęściej z żądaniem zapłaty omawianych odsetek występują dopiero, gdy klienta bezpowrotnie stracą. Ustawa nie nakazuje, aby z żądaniem zapłaty tych odsetek trzeba było występować w ściśle określonym terminie. Trzeba tylko pamiętać o tym, że roszczenie o zapłatę odsetek przedawnia się po trzech latach (art. 118 K.c.). Zatem w praktyce nie należy żądać na drodze sądowej odsetek za okres wcześniejszy niż trzy lata, licząc od dnia złożenia pozwu, bo można przegrać sprawę o takie odsetki, gdy pozwany podniesie w sądzie zarzut przedawnienia.

Prawo a nie obowiązek

Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych daje wierzycielowi jedynie uprawnienie, a nie obowiązek dochodzenia roszczeń w oparciu o jej przepisy. Przepisy posługują się pojęciem: "wierzyciel może", a nie "wierzyciel musi". Tak uznał Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 8 maja 2013 r., sygn. akt I ACa 160/13.

Z drugiej strony nie można w umowie wyłączyć prawa do omawianych odsetek. Takie postanowienia umowne będą nieważne. Wynika to z art. 13 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.

Zastosowanie ustawy

Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych ma zastosowanie do umów, których przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają je w związku z wykonywaną działalnością. Chodzi o umowy, których stronami są przedsiębiorcy, osoby wykonujące wolny zawód lub zamawiający w rozumieniu ustawy o zamówieniach publicznych. Ustawa nie ma zastosowania do umów między przedsiębiorcami a konsumentami.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 8.03.2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. poz. 403)

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.)