Czy korzystać z natychmiastowego wypowiedzenia spółki cywilnej?

Jestem wspólnikiem dwuosobowej spółki cywilnej. Praktycznie nie ma już żadnej współpracy między mną a drugim wspólnikiem. Zostałam odsunięta całkowicie od spraw spółki. Chciałabym wypowiedzieć swój udział w spółce. Czy mogę to zrobić bez zachowania terminu wypowiedzenia?

Wspólnik może wypowiedzieć swój udział w spółce cywilnej. Art. 869 Kodeksu cywilnego reguluje dwa tryby opuszczenia tej spółki. Pierwszy, z zachowaniem terminu wypowiedzenia, tj. trzech miesięcy przed końcem roku obrachunkowego (ze skutkiem na koniec roku). Dotyczy on tylko spółek zawartych na czas nieoznaczony. Umowa spółki może przewidywać krótszy termin wypowiedzenia. Zachowując termin wypowiedzenia wspólnik występujący ze spółki nie musi uzasadniać swej woli wypowiedzenia.

Drugi tryb wypowiedzenia reguluje art. 869 § 2 K.c. Zgodnie z nim z ważnych powodów wspólnik może wypowiedzieć swój udział bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Zastrzeżenie przeciwne jest nieważne.

Wspomniane pojęcie "ważnych powodów" nie ma ustawowej definicji. Kwalifikacja przyczyn wystąpienia jako ważnych zależy od okoliczności danego przypadku. Mogą to być np. trwała niemożność osiągnięcia celu gospodarczego spółki albo zmniejszenie majątku spółki powodujące, że dalsza jej działalność jest niemożliwa lub niecelowa. Mogą to być też przyczyny leżące po stronie wspólnika, np.: popełnienie przestępstwa, nieuczciwe lub niedbałe prowadzenie spraw spółki.

Wypowiedzenie, jako oświadczenie woli, musi być złożone pozostałym wspólnikom, a w spółce dwuosobowej drugiemu ze wspólników (zob. art. 61 K.c.). Co istotne, dowód dojścia oświadczenia woli do adresata obarcza składającego oświadczenie. W razie gdy nadawca skorzysta z listu poleconego, wówczas obowiązuje domniemanie możliwości zapoznania się przez adresata z przesyłką.

W przypadku gdy w skład wspólnego majątku wspólników wchodzi nieruchomość, wówczas wskazane jest zachowanie formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Umożliwia to dokonanie w księdze wieczystej wpisu zmiany właściciela lub użytkownika wieczystego (uchwała 7 sędziów SN z dnia 10 czerwca 2011 r., sygn. akt III CZP 135/10).

Wypowiedzenie nie wymaga akceptacji adresata/-ów. Jednak jego sprzeciw wobec wypowiedzenia może doprowadzić do sporu czy wypowiedzenie zostało skutecznie złożone. Czytelniczka musi pamiętać, że jeżeli wypowie swój udział w spółce, to spółka dwuosobowa przestanie istnieć. Spowoduje to szereg konsekwencji na gruncie podatków czy zasad podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym/zdrowotnemu. W świetle art. 199a § 3 Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2017 r. poz. 201 ze zm.) jeśli organ podatkowy będzie miał wątpliwości co do istnienia lub nieistnienia stosunku spółki cywilnej, z którym związane są skutki podatkowe, wystąpi do sądu powszechnego o ustalenie tej kwestii. Do czasu rozstrzygnięcia tej sprawy postępowanie podatkowe zostanie zawieszone (art. 201 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej, por. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 5 kwietnia 2017 r., sygn. akt I SA/Gd 1639/16). W takim układzie zakończenie spraw spółki może trwać przez długi okres czasu.

Jeżeli istnieją szanse na polubowne rozwiązane spółki, należy z nich skorzystać, a w ostateczności zdecydować się na wypowiedzenie w trybie art. 869 § 2 K.c.

Prawo wypowiedzenia udziału w spółce cywilnej przysługuje każdemu wspólnikowi. Skutkiem takiego wypowiedzenia, co do zasady, nie jest rozwiązanie umowy spółki, lecz jedynie wygaśnięcie stosunku prawnego spółki wobec wypowiadającego wspólnika. Niemniej jednak w przypadku spółki cywilnej dwuosobowej, spółka ulega rozwiązaniu w razie dokonania skutecznego wypowiedzenia udziału.

Z wyroku WSA w Krakowie z dnia 12 lipca 2017 r., sygn. akt I SA/Kr 368/17